21. Ve keza, her bir zihayat çok isim ve sıfatların tecellisine mazhardır…

Katre mütalaasına devam ediyoruz:

Ve keza, her bir zihayat çok isim ve sıfatların tecellisine mazhardır. Mesela bir zihayat vücuda geldiğinde Bâri isminin cilvesine, teşekkülünde Musavvir sıfatının cilvesine, gıdalandığı zaman Rezzak isminin cilvesine, hastalıktan şifa bulduğunda Şâfî isminin tecellisine ve hakeza tesirde mütesanid, âsârda mütehalif çok sıfat ve isimlere mazhardır. Bu sıfatların ve isimlerin hedefleri bir olduğundan elbette müsemmaları da bir olur. İşte her bir zihayat şu mazhariyetle Hâlık’ın bir olduğuna dair olan şehadetini  اَللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ  ile ilan eder. (Mesnevi-i Nuriye, Katre)

(Zihayat: Hayat sahibi / Bâri: Varlıklara biçim verip şekillendiren ve onları mükemmel bir surette yaratan / Musavvir: Suret veren / Mütesanid: Birbirine dayanan / Âsâr: Eserler / Mütehalif: Farklı / Müsemma: İsmin sahibi)

Bir zihayatın vücuda gelmesi ve hayatını devam ettirmesi birçok İlahî ismin ve sıfatın onda tecelli etmesiyle mümkündür. Bu isimlerden bir kısmını Üstadımız beyan etti. Meseleyi biraz daha derinden tefekkür edebilmek için mezkûr isimlere biraz daha isim ekleyelim:

– Yoktan yaratılmasıyla Hâlık ismine mazhar olur.

– Kendisine hayat verilmesiyle Muhyi ismine mazhar olur.

– Her bir aza ve cihazına menfaatler takılmasıyla Hakîm ve Nâfi isimlerine mazhar olur.

– Hayat şartlarının kendisine öğretilmesi ve terbiye edilmesiyle Rab ismine mazhar olur.

– Sanatlı vücuduyla Sâni ismine mazhar olur.

– Zerrelerin vücudunda toplanmasıyla Câmi ismine mazhar olur.

– Kendisine yardım edilmesiyle Muavvin ismine mazhar olur.

– Boyasıyla ve rengiyle Mülevvin ismine mazhar olur.

Daha bunlar gibi, tesirde mütesanid, âsârda mütehalif çok sıfat ve isimlere mazhar olur.

Tesirde mütesanid olması: Yaratılan mahlukun bekası için isimlerin birbirine kuvvet vermesi ve birbirinin yardımına koşmasıdır. Mesela Hâlık ismi varlığı yarattığında Muhyi ismi hemen yardıma koşar ve ona hayat verir. Musavvir ismi ona suret verir. Rezzak ismi hayatının devamı için lazım olan rızkı ona yetiştirir. Nâfi ismi onu zararlı şeylerden korur. Şâfî ismi ona şifa verir ve hakeza…

Âsârda mütehalif olması da şudur: Bu isimler her varlıkta farklı farklı tecelli eder. Mesela Hâlık ismi karıncada tecelli ettiğinde Musavvir ismi karıncaya bir suret verir. Hâlık ismi balıkta tecelli ettiğinde Musavvir ismi balığa farklı bir suret verir. Hâlık ismi çiçekte tecelli ettiğinde Musavvir ismi çiçeğe daha farklı bir suret verir. Yaratılan ne kadar mahluk varsa Musavvir isminin o kadar farklı tecellisi vardır. Diğer isimler için de bu hakikat geçerlidir. Her bir eserde (varlıkta) farklı farklı tecelli ederler.

Netice şudur: Bu sıfatların ve isimlerin hedefleri bir olduğundan elbette müsemmaları da bir olur. 

Bu sıfat ve isimlerin hedefi eşyanın vücuda gelmesi ve varlığını devam ettirmesidir. Bütün isimler bu maksada uygun tecelli eder ve bu neticeye kuvvet verir. Bu hâl de ispat eder ki bu isimlerin müsemması birdir. Eğer Hâlık başkası, Muhyi bir başkası olsaydı; yine Rezzak başkası, Musavvir bir başkası olsaydı; arada çekişme olur, hiçbir varlık vücuda gelmezdi. Madem halk ve icatta böyle bir kolaylık var ve madem bütün isim ve sıfatların hedefleri birdir; elbette Allah da birdir ve bütün bu isimlerin müsemması Odur.

Şimdi, mütalaasını yaptığımız cümleyi bir daha okuyalım:

Ve keza, her bir zihayat çok isim ve sıfatların tecellisine mazhardır. Mesela bir zihayat vücuda geldiğinde Bâri isminin cilvesine, teşekkülünde Musavvir sıfatının cilvesine, gıdalandığı zaman Rezzak isminin cilvesine, hastalıktan şifa bulduğunda Şâfî isminin tecellisine ve hakeza tesirde mütesanid, âsârda mütehalif çok sıfat ve isimlere mazhardır. Bu sıfatların ve isimlerin hedefleri bir olduğundan elbette müsemmaları da bir olur. İşte her bir zihayat şu mazhariyetle Hâlık’ın bir olduğuna dair olan şehadetini  اَللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ  ile ilan eder. (Mesnevi-i Nuriye, Katre)

Yazar: Sinan Yılmaz