Mesnevi-i Nuriye & Lem’alar Risalesi | Risale İzah

Mesnevi-i Nuriye & Lem'alar Risalesi

1. İfade-i meram ve Lem’alar Risalesinin başındaki ayetlerin izahı.

2. Ey daire-i esbabdan zuhur eden işleri, hadiseleri esbaba isnad eden gafil, cahil!

3. Mal sahibi zannettiğin esbab mal sahibi değillerdir. Asıl mal sahibi onların arkasında iş gören kudret-i ezeliyedir.

4. Onlar ancak o kudretten gelen hakiki tesirleri ilan ve neşretmekle muvazzaftırlar.

5. Demek, daire-i esbab hükümetin kalem dairesi hükmündedir ki yukarıdan gelen emirlerin tebligatı o daireden yapılıyor.

6. Çünkü izzet ve azamet perdeyi iktiza eder; tevhid ve celal dahi şirketi reddeder, tesiri esbaba vermiyor.

7. Ancak o memurların vazifesi dellallıktır ki kudretin icraatını ilan ediyorlar.

8. Veya o memurlar nazır müşahitlerdir ki gördükleri evâmir-i tekviniyeye karşı yaptıkları itaat ve inkıyad ile…

9. Demek, esbab ancak ve ancak kudretin izzetini, rububiyetin haşmetini izhar için vazedilmiş birtakım vasıtalardır.

10. Yoksa kudretin acz ve ihtiyacı için muavenet eden yardımcı değillerdir. Beşer sultanlarının memurları ise…

11. Yalnız gafil ve cahil olanlar hadiselerde ve vukuattaki hikmetleri, güzellikleri göremediklerinden…

12. Bu sırra bir misal-i latif suretinde bir temsil-i manevi rivayet ediliyor ki: Hazreti Azrail (a.s.)…

13. Evet, izzet ve azamet ister ki esbab perdedar-ı dest-i kudret ola aklın nazarında…

14. Tevhid iki çeşit olur. Birisi âmiyâne tevhiddir ki “Allah’ın şeriki yok ve bu kâinat O’nun mülküdür.” der.

15. İkincisi hakiki tevhiddir ki “Allah birdir, mülk O’nundur, vücud O’nundur, her şey O’nundur.” der.

16. Ve bu sayede huzurî bir tevhid melekesi maliki olurlar ki dalalet ve evhamın taarruzundan kurtulurlar.

17. Birinci Lem’a: Bakınız, her bir masnuun yüzünde öyle bir sikke vardır ki ancak her şeyi halk eden Hâlık’a mahsustur.

18. Ve her bir mahlukun cephesinde öyle bir hâtem vurulmuştur ki her şeyi yapan Sâni’den maada kimsede o hâtem bulunmaz.

19. O gibi sikkelerden yalnız hayat üzerinde parlayan sikke-i i’caza bakınız ki hayatla bir şeyden pek çok şeyler husule gelir…

20. İkinci Lem’a: Sayısız hâtemlerden canlı mahlukata vazedilen hayat hâtemine bakınız. Evet, canlı bir mahluk…

21. Kevn ve vücuda bir nüvedir ki Cenab-ı Hak o nüvede pek çok âlemlerin örneklerini dercetmiştir…

22. Aklı bozulmayan bir şahıs teemmülü neticesinde anlar ki mesela bal arısını pek çok şeylere fihriste yapan.

23. Kitab-ı kâinatın ekser mesailini insanın mahiyetinde yazan.

24. İncir nüvesinde incir ağacının programını derceden.

25. İnsanın kalbini binlerce âlemlere örnek ve pencere yapan.

26. Beşerin kuvve-i hafızasında tarih-i hayatını taallukatıyla beraber yazan ancak ve ancak her şeyi yaratan Hâlık olabilir.

27. Üçüncü Lem’a: Cenab-ı Hakk’ın canlı mahlukata bastığı hayat hâteminin…

28. Buna binaen, şeffaf şeylerde görünen o timsaller şemsin timsali olup, şemsten o şeffaf şeylere…

29. Maahaza, tohum olacak bir habbe veya bir çekirdekteki garip, acip, muntazam vaziyete bakınız ki…

30. Eğer o tohumcuk habbenin Kadir-i Mutlak’tan nispeti kesilip kendi nefsine isnad edilirse…

31. Dördüncü Lem’a: Bir kitap el yazısıyla yazılırsa yalnız bir adama ve bir kaleme ihtiyaç vardır…

32. Ve keza, toprağın, suyun, havanın her bir cüzünde nebatat adedince manevi gizli matbaalar lazımdır ki…

33. Beşinci Lem’a: Bir kitapta yazılı bir harf yalnız bir cihetle kendisini gösterir ve kendisine delalet eder…

34. Altıncı Lem’a: Cenab-ı Hak bütün cüz ve cüzîlerde sikke-i mahsusasını ve bütün küll ve küllîlerde has hâtemini vazettiği gibi…

35. Aktar-ı semavat ve arzı hâtem-i vahidiyetle ve mecmu-u kâinatı sikke-i ehadiyetle mühürlemiştir.

36. Mezkûr sikke ve hâtemlerden mesela… ayetinin işaret ettiği ihya ve nefh-i ruh keyfiyetindeki hâtem-i İlâhîye bakınız ki…

37. Lakin bilinmez bir hikmete binaen şu haşir ve neşirlerin ekserisinde iade edilen emsal aralarındaki misliyet o kadar ayniyete karibdir ki…

38. İşte birbirine muhalif, nihayet derecede karışık olan o enva-ı kesireyi kemal-i imtiyazla ihya etmek…

39. Sath-ı arzda altı ay zarfında, beşerin haşrini temsil eden o sayısız haşir ve neşirlerde görünen rububiyetin…

40. Evet, her bahar mevsiminde pek hakîmâne, basîrâne, kerîmâne faaliyetler başlar…

41. Yedinci Lem’a: Bakınız, aktar-ı semavat ve arz sahifeleri üstünde hatem-i ehadiyet göründüğü gibi…

42. Evet, bu âlem pek muhteşem bir saray veya muntazam bir fabrika veya mükemmel bir şehirdir…

43. Evet, semadaki ecram ve yıldızların birbirine ve arza verdikleri ziya, hararet, bilhassa arza yaptıkları…

44. Sekizinci Lem’a: Gıda olarak mahlukata bilhassa hayvanata taksim edilen rızıklara dikkat lazımdır ki…

45. Dokuzuncu Lem’a: Bakınız, âlem-i arz ve bütün cüz’iyat üstünde hatem-i ehadiyet bulunduğu gibi…

46. Evet, bir tarlaya tohum ekilmesinden anlaşılıyor ki o tarla tohum sahibinin mülküdür…

47. Demek, edna bir mahluka yapılan tasarruf-u hakiki ve zayıf bir mevcuda edilen tevcih-i rububiyet…

48. Onuncu Lem’a: Arkadaş! Hayat ve ihya ve zevilhayatla her bir cüz ve cüzîye ve her bir küll ve küllîye…

49. Tek bir semere ile semeredar şecerenin yaratılışlarındaki suubet ve suhulet birdir. Çünkü…

50. Çok adamlar tarafından yapılan bir semerenin terbiyesi için lazım olan cihazat ve âlât ve edevat ve saire…

51. On birinci Lem’a: Arkadaş! Bir nevin efradı arasındaki tevafuk ve bir cinsin envâı arasında âzâ-yı esasiyede bulunan müşabehet…

52. İnşa ve icadlarda görünen şu suhulet-i mutlaka, bütün mevcudatın bir Sâni-i Vâhid’in eseri olduğunu…

53. On ikinci Lem’a: Arkadaş! Hayat, Halıkın ehadiyetine burhan olduğu gibi, mevt de devam ve bekasına bir delildir…

54. Kezalik, mevcudat, vücuduyla Vacibü’l-Vücudun vücub-u vücuduna ve ölüm ve zevaliyle…

55. Evet, leyl ve neharın ihtilafı, fusul-i erbaanın tahavvülü ve unsurların tebeddülü hengâmlarında…

56. Ve keza, senevî inkılâplarda, müsebbebatla esbabın birlikte ölüm ve zevali ve sonradan ikisinin yine birlikte iadeleri…

57. On üçüncü Lem’a: Arkadaş! Zerrelerden tut, seyyarelere kadar ve nakışlardan şemslere varıncaya kadar her şey…

58. Ve keza, acziyle beraber, nizam-ı umumînin bozulmaması için hâmil bulunduğu acip ve mühim vazifeler cihetiyle…

59. Binaenaleyh, Sâni’in vacib ve vahid olduğuna her şeyde iki şahit olduğu gibi, Hâlık’ın ehad ve samed olduğuna da….

60. On dördüncü Lem’a: Arkadaş! Mevcudat Cenab-ı Hakk’ın vücub-u vücud ve vahdetine şehadet ettiği gibi…

61. Zira eserin kemâli bilmüşahede fiilin kemâline, fiilin kemâli bilbedâhe ismin kemâline, ismin kemâli…

62. Binaenaleyh, bir kasrın ve bir sarayın nukuş ve tezyinatındaki mükemmeliyet…