99. Bahusus bu âlemde muhteşem ve sermedî bir rububiyetin tezahürlerini…

Lâsiyyemat mütalaasına kaldığımız yerden devam ediyoruz:

ولاسيما  ve bahusus  أنّا نشاهد في هذا العالم  biz bu âlemde müşahede ediyoruz  تظاهراتِ ربوبيةٍ محتشمة سرمدية  muhteşem ve sermedî bir rububiyetin tezahürlerini  وآثارَ سلطنةٍ مُشعشعةٍ مستقرة  ve şaşaalı ve müstekar (sabit ve zevalsiz) bir saltanatın eserlerini.

Ve bahusus bu âlemde, muhteşem ve sermedî bir rububiyetin tezahürlerini ve şaşaalı ve müstekar bir saltanatın eserlerini müşahede ediyoruz. 

İzah: Rububiyetin manasını daha önce defaatle izah etmiştik. Ancak hakikatler, birkaç defa okumakla kişide meleke hâline gelmez. Bu sebeple, ne kadar çok tekrar edilse yine de azdır. Rububiyet kavramını tekrar hatırlayalım:

Rububiyet: Allah’ın mahlukatı yaratması, öldürmesi, beslemesi, suret vermesi, aza ve cihazlarla donatması, vazifesini öğretmesi, hâlden hâle şekilden şekle sokması; mahlukunu evirmesi, çevirmesi ve onda tasarrufta bulunmasıdır.

Biraz daha açalım: Cenab-ı Hakk’ın fiilî sıfatları vardır. Bu sıfatlar; tahlik (yaratma), terzik (rızık verme), inşa (ilk başta yaratma), ibda (eşsiz bir şekilde yaratma), ihya (diriltme), ifna (yok etme), tasvir (şekil verme), inma (büyütme), tezyin (süsleme), tanzim (nizama koyma), tekmil (kemale ulaştırma), ba’s (öldürdükten sonra diriltme), in’am (nimetlendirme), gufran (affetme), terbib (terbiye etme) gibi fiille ilgili olan sıfatlardır. Bütün bu sıfatların tecellisine Allah’ın rububiyeti denir.

“Haşmet-i rububiyet” ise bu fiillerin en haşmetli bir şekilde tecelli etmesidir. Mesela tahlik sıfatı üzerine biraz düşünelim:

Saniyede 4 insan ve günde yaklaşık 350.000 insan yaratılıyor. Her birine göz, kulak, dil gibi onlarca cihaz takılıyor. Ve insanın yaratıldığı o saniyede mikroplardan, bakterilerden, karıncalardan, sineklerden, böceklerden tutun; kuşlara, balıklara ve diğer canlılara kadar hadsiz fertler aynı o saniyede yaratılıyor.

— Acaba bir saniyede kaç fert yaratılıyor?

Tahlik fiili nasıl da haşmetli tecelli ediyor değil mi?.. Rububiyetin diğer ef’alini tahlik fiiline kıyas edin ve haşmet-i rububiyeti bir nebze de olsa tefekkür edin!..

وقس  kıyas et  عظمةَ صاحب هذه الربوبية  bu rububiyetin sahibinin azametini  من كون هذه الأرض بسَكَنَتها  bu dünyanın sekenesiyle birlikte olmasından  كحيوان مسخّر مذلَّل  musahhar ve zelil kılınmış bir hayvan gibi  تحت أمره  emri altında  يحييها ويميت  ona hayat verir ve öldürür  ويربّيها ويدبّر  ve onu terbiye eder ve tedbir eder. 

Bu rububiyetin sahibinin azametini, bu dünyanın sekenesiyle birlikte Onun emri altında musahhar ve zelil kılınmış bir hayvan gibi olmasından kıyas et! Ona hayat verir ve öldürür; onu terbiye ve tedbir eder. 

والشمسِ بسياراتها  ve Güneş’in seyyaratıyla birlikte olmasından  مسخرةً منظمة بقدرته  kudretine musahhar ve munazzam (nizamlı)  ينظمها ويدوِّر  onu tanzim ediyor ve tedvir ediyor (döndürüyor)  ويقدرها  ona bir kader yazıyor  ويكوّر  ve dürüyor (ziyasını söndürüyor).

Ve (bu rububiyetin sahibinin azametini) Güneş’in seyyaratıyla birlikte kudretine musahhar ve munazzam olmasından kıyas et! Onu tanzim ve tedvir ediyor; ona bir kader yazıyor ve dürüyor.

مع أن هذه الربوبيةَ السرمدية المستمرة  bununla birlikte, bu sermedî ve daimî rububiyet  والسلطنةَ المستقرة المحيطة  ve müstekar (sabit ve zevalsiz) ve muhit saltanat  بشهادة تصرفاتها  tasarrufatının şehadetiyle  العظيمة المحيّرة للعقول  azim olan ve akılları hayrette bırakan  لا تقومان  kaim olmaz  على هذه الأمور  bu işler üzerine  الزائلة الواهية المتبدلة السيّالة  zail, dayanıksız, değişen ve akıp giden  ولا تُبْنَيان  ve bina edilmez  على مثل هذه الدنيا  böyle bir dünya üzerine  الفانية المغيّرة المتخاذلة المنغّصة  fani, değişen, zayıf ve kederli olan.

Bununla birlikte, bu sermedî ve daimî rububiyet, müstekar ve muhit saltanat -azim ve akılları hayrette bırakan tasarrufatının şehadetiyle- zail, dayanıksız, değişen ve akıp giden bu işler üzerine kaim olamaz ve fani, değişen, zayıf ve kederli böyle bir dünya üzerine bina edilemez. 

İzah: Delilin genel mütalaasını metni tamamlayınca yapacağız.

Yazar: Sinan Yılmaz