88. Ve onun sakinleri misafirlerdir. Rabb-i Kerim onları dâru’s-selâma davet ediyor…

Lâsiyyemat mütalaasına kaldığımız yerden devam ediyoruz:

وأن ساكنيها  ve onun sakinleri (dünyada oturanlar)  مسافرون  misafirlerdir  يدعوهم  onları davet ediyor  رب كريم  Rabb-i Kerim  إلى دار السلام  dâru’s-selâma. 

Ve (insanın anlaması gerekir ki) onun sakinleri misafirlerdir. Rabb-i Kerim onları dâru’s-selâma davet ediyor.   

İzah: Üstad Hazretleri bu esası Onuncu Söz’de şöyle beyan etmiş:

“İkinci Esas: Hem anlarsın ki şu hanın içinde oturanlar misafirlerdir. Onların Rabb-i Kerîm’i, onları dârü’s-selâma davet eder.” (Onuncu Söz)

Bu ifadeler bana şu ayet-i kerimeyi hatırlattı:

وَاللّٰهُ يَدْعُوا اِلَى دَارِ السَّلَامِ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ اِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

“Allah dâru’s-selâma davet eder ve dilediğini sırât-ı müstakîme hidayet eder.” (Yunus 25)

Üçüncü esas:

وأن هذه التزيينات  bu tezyinat  ليست للتلذذ بالتنـزه فقط  sadece tenezzühle (gezmekle ve hoş vakit geçirmekle) telezzüz için (lezzet almak için) değildir  بدليلِ أنها  onun (tezyinatın) olmasının deliliyle  تُلِذُّك آنا  sana bir an lezzet veriyor  ثم تُؤلمك بفراقها أزمانا  sonra firakıyla çok zamanlar sana elem veriyor  وتُذيقك وتفتح اشتهاءَك  sana tattırıyor ve iştihanı açıyor  ثم لا تُشبعك  sonra seni doyurmuyor  لقصْر عُمرِها  ömrü kısa olduğu için  أو قصرِ عمرِك  veya senin ömrün kısa olduğu için  بل  belki  إنما هي للعبرة وللشكر  o ancak ibret içindir ve şükür içindir  وللشوق إلى أصولها الدائمة  daimî asıllarına teşvik içindir  ولغايات عُلوية  ve ulvi gayeler içindir.

Ve (insanın anlaması gerekir ki) bu tezyinat sadece tenezzühle telezzüz için değildir. Şöyle olmasının deliliyle: Şu tezyinat sana bir an lezzet veriyor, sonra firakıyla çok zamanlar sana elem veriyor. Sana tattırıyor ve iştihanı açıyor, sonra seni doyurmuyor. Çünkü ya onun ömrü kısa ya senin ömrün kısa. Belki şu tezyinat ancak ibret ve şükür içindir, daimî asıllarına teşvik içindir ve ulvi gayeler içindir.

 İzah: Üstad Hazretleri bu esası Onuncu Söz’de şöyle beyan etmiş:

“Üçüncü Esas: Hem anlarsın ki şu dünyadaki tezyinat, yalnız telezzüz veya tenezzüh için değil… Çünkü bir zaman lezzet verse firakıyla birçok zaman elem verir. Sana tattırır, iştihanı açar fakat doyurmaz. Çünkü ya onun ömrü kısa ya senin ömrün kısadır. Doymaya kâfi değil… Demek kıymeti yüksek, müddeti kısa olan şu tezyinat; ibret içindir, şükür içindir, usûl-ü daimîsine teşvik içindir, başka gayet ulvi gayeler içindir.” (Onuncu Söz)

Bu makamda bir okuma usulü dersi yapalım:

Mesnevi-i Arabî’yi sadece Arapça ibareyi çözmek ve orijinal metni okumak için ders yapmıyoruz. Çünkü asıl mesele ibareyi çözmek ve cümleyi tercüme etmek değildir. Asıl mesele mananın boyasıyla boyanmak ve hakikati kalbe, ruha ve latifelere işletmektir. Bunun yolu da okumak veya tercüme etmek değil, metin üzerinde derûnî tefekkür etmektir.

Mesela okuduğumuz metni ele alalım. Bu metin üzerinde şu meselelerin tefekkürünü yapmalıyız. Tabii boynu bükerek ve nefsimizi karşımıza alarak:

— Ey nefsim! Bu tezyinat ve bu kadar çok masraf sadece tenezzüh ve telezzüz için midir? Başka bir gayesi yok mudur?

— Eğer böyle zannediyorsan yanılmışsın. Bu kadar masraf sadece senin zevkin için olamaz. Bunun delili de şudur: Bu tezyinat sana bir an lezzet veriyor ancak firakıyla çok zamanlar elem çektiriyor. Sana tattırıyor ve iştihanı açıyor ancak seni doyurmuyor. Çünkü ya onun ömrü kısa ya senin ömrün kısa! Eğer şu tezyinat sadece lezzet için olsaydı zeval ve firak olmaz ve zeval-i lezzetin elemi seni böyle yakmazdı.

— Bundan anlaşılıyor ki şu tezyinat ve bu kadar masraf senin keyfin ve lezzetin için değildir. Bunlar ancak ibret içindir, şükür içindir, daimî asıllarına teşvik içindir ve daha başka ulvi gayeler içindir.

— Öyleyse ey nefsim! Bırak lezzet peşinde koşmayı; şu tezyinata ibret için bak. Şu nimetleri şükür için tat. Bu numunelere değil, bunların asıllarının olduğu cennete müştak ol. Bu tezyinatın hikmetini öğren ve o hikmete göre amel et vesselam…

İşte nefisle böyle uzun uzadıya konuşmalı, hakikati ruha ve kalbe işletmeli ve okuduğumuzla amel etme hususunda gayret göstermeliyiz. Yoksa okur okur hâlâ ham olur; bir kazanda pişeriz de hâlâ çiğ oluruz.

Yazar: Sinan Yılmaz