20. İmtiyaz-ı mutlak içinde bir hıltat-i mutlakada icad edilmesi

Lâsiyyemat mütalaasına kaldığımız yerden devam ediyoruz:

6. İmtiyaz-ı mutlak içinde bir hıltat-i mutlakada (yani hadsiz bir ayrıcalık içinde nihayetsiz bir karışıklıkta) icad edilmesi:

Üstadımız bu maddeyi şöyle ifade etmişti:

وهي أنّا نشاهد في صحيفة الأرض إيجادا بديعا حكيما… في خِلطة مطلقة في امتياز مطلق

“O fıkralar şunlardır ki: Sahife-i arzda, imtiyaz-ı mutlak içinde bir hıltat-i mutlakada, bedi ve hakîm bir icadı gözümüzle görüyoruz.”

Hıltat-i mutlaka “hadsiz karışıklık” demektir. Eşya son derece karışık ve birbirine geçmiş bir hâlde yaratılmaktadır. Nebatat aynı toprağa ekilmekte; hayvanat, birbirine benzeyen yumurtalardan ve nutfelerden çıkmakta; çiçek ve ağaçlar ise neredeyse aynı olan çekirdeklerden ve tohumlardan yaratılmaktadır.

İmtiyaz: Her varlığın, kendisini başka varlıklardan ayırt ettiren has özelliklere, kendine mahsus şekil ve sıfatlara sahip olmasıdır. İmtiyaz-ı mutlak ise “tam bir ayrıcalık” ve “hiçbir şeye benzememek” demektir. Bu imtiyaz sadece nevler ve cinsler arasında değil, aynı cinsin fertleri arasında da gözükür.

Mesela bir güle baktığımızda, bu gül papatyaya hiç benzememektedir. Hiçbir aza ve cihazı papatya ile aynı değildir. Rengi farklıdır, elbisesi farklıdır, şekli ve sureti farklıdır. İşte bu farklılığa “imtiyaz-ı mutlak” denir. Gül birçok vasfıyla papatyadan ve diğer çiçeklerden farklıdır yani imtiyaz-ı mutlak içindedir.

Cinsler arasında bir benzerlik olmadığı gibi, aynı cinsin fertleri arasında da bir benzerlik yoktur. Mesela bir insan başka bir insana benzemiyor. Hiçbir papatya diğer papatyalarla birebir aynı değil. Yağmur damlaları, kar taneleri, ağaçların yaprakları ve her ne varsa, hiçbir şey kardeşinin birebir aynısı değil.

Eşyayı tam bir karışıklık içinde böyle imtiyazla yaratmak, her bir varlığa kendine mahsus şekil ve sıfatları vermek ancak Allah’a has bir sikke ve O’na mahsus bir mühürdür.

Yazar: Sinan Yılmaz