4. Onlar ancak o kudretten gelen hakiki tesirleri ilan ve neşretmekle muvazzaftırlar.

Lem’alar mütalaasına kaldığımız yerden devam ediyoruz:

Onlar ancak o kudretten gelen hakiki tesirleri ilan ve neşretmekle muvazzaftırlar. (Mesnevi-i Nuriye, Lem’alar)

(Neşretmek: Yaymak / Muvazzaf: Vazifeli)

“Onlar” ile “sebepler” kastediliyor. “Kudretten gelen hakiki tesirler” ifadesiyle de Allah’ın kudretiyle yaratılan varlıklar kastedilmektedir. Bu varlıklar o kudretin tesiriyle vücut bulmaktadır. Bu cümlede sebeplerin vazifesi anlatılmaktadır. Sebeplerin vazifesi, Allah’ın kudretinin eserlerini ve mucizelerini ilan ve neşirdir.

Mesela ağaç sebeptir. Meyve ise neticedir. Meyve kudretin hakiki tesiriyle vücut bulmuştur ve kudretin bir eseridir. Ağaç meyvenin sahibi değildir. Meyvenin sahibi Allah’tır. Meyve Allah’ın kudretiyle yaratılmakta, bu yaratmada ağacın hiçbir müdahalesi bulunmamaktadır.

Ağaç, kudretin eseri ve sanatı olan meyveyi neşretmekle vazifelidir. Ağaç bir sayfa olsa, meyve o sayfada yazılan bir kelime olur. Sayfanın vazifesi kelimeyi okutmak olduğu gibi, ağacın vazifesi de meyveyi neşretmektir. Ağacın dalı sanki rahmetin elidir. Ve rahmet, meyvesini o elle uzatmaktadır.

Yine bulut sebeptir. Yağmur ise neticedir. Yağmur kudretin tesiriyle vücut bulmuştur ve kudretin bir eseri ve mucizesidir. Yağmuru yapan bulut değildir. Bulut da yağmur gibi Allah’ın mahlukudur ve icadıdır. Bulutun vazifesi kudretin hakiki tesirini ilandır yani kudretin eseri olan yağmuru neşretmektir. Allah yağmuru bulutun eliyle bize göndermektedir. Bulut sadece bu icraatın naşiridir.

Yine inek sebeptir. Süt ise neticedir. Süt kudretin hakiki tesiriyle vücut bulmuştur ve kudretin bir eseridir. Sütü yapan inek değildir. İnek de süt gibi Allah’ın mahlukudur ve icadıdır. İneğin vazifesi kudretin hakiki tesirini ilandır. Yani kudretin eseri olan sütü bize içirmektir. Allah ineği bir süt fabrikası yapmış, kan ve fışkı arasından bembeyaz sütü bizzat kudretiyle icat etmiştir. İneğin vazifesi Allah’ın bu harikulade icraatına mazhar olmak ve Allah’ın yarattığı sütü bize takdim etmektir.

Bu sebeple, inekten sütü sağan Bismillah demelidir. Bismillah sözü, “Bu sütün sahibi sen değilsin. Sen ancak Allah’ın kudret ve rahmetinin ilancısı ve naşirisin. Ben bu sütü senden değil, Allah’ın rahmetinden alıyorum.” manasına gelir. Bu manayla, ağaçtan meyveyi koparan Bismillah demelidir. Tavuktan yumurtayı alan Bismillah demelidir. Topraktan sebzeyi alan Bismillah demelidir. Ve hakeza…

Bu dersimizde şu cümlenin tahlilini yaptık:

Onlar ancak o kudretten gelen hakiki tesirleri ilan ve neşretmekle muvazzaftırlar. (Mesnevi-i Nuriye, Lem’alar)

Yazar: Sinan Yılmaz