49. Bir nekre marife olarak mükerreren zikredilirse, o marife, o nekrenin aynı olur…

Soru: “Bir nekre marife olarak mükerreren zikredilirse, o marife, o nekrenin aynı olur. Fakat o nekre, nekre olarak zikredildigi takdirde, alelekser birbirinin aynı olamaz.” cümlesini açıklar mısınız?

El-cevap: Cümle içinde bir isim bazen marife bazen de nekre olarak gelir.

Nekre: Söylendiği zaman kimden veya neyden bahsedildiği tam olarak anlaşılmayan, belirsiz bir kimseyi veya belirsiz bir şeyi gösteren isimlerdir. Nekrenin en belirgin özelliği sonunda tenvin olmasıdır. Tenvin çift ötre ( قَلَمٌ  ) çift üstün ( قَلَمًا ) ve çift esredir ( قَلَمٍ ).

İngilizce bilenler için, Arapçada nekre, İngilizcede “a, an” ile kullanılan isimler gibidir.

Marife: Nekrenin zıddıdır. Söylendiği zaman kimden veya hangi şeyden bahsedildiği tam olarak anlaşılan, belirli bir kimseyi veya nesneyi gösteren isimlerdir. Yine İngilizce bilenler için, Arapçada marife, İngilizcede “the” ile kullanılan isimler gibidir.

Başında harf-i tarif denilen elif-lam ( اَلْ ) takısı bulunan isimler marifedir. Aynı zamanda nekre bir ismi marife yapmanın yolu da başına bu takıyı getirmektir.

Buna göre,  هُدًى  lafzı nekre,  الْهُدَى  ise marifedir.

Bu izahtan sonra, şimdi Üstadımızın beyanını bir daha okuyalım:

— Bir nekre marife olarak mükerreren zikredilirse, o marife, o nekrenin aynı olur. Fakat o nekre, nekre olarak zikredildigi takdirde, alelekser birbirinin aynı olamaz.

Şimdi ifadeyi biraz açalım:

— Nekre bir kelime, marife olarak tekrarla zikredilirse, marife olarak zikredilen kelime, o nekre kelimenin aynı olur. Fakat o nekre kelime, nekre olarak zikredildigi takdirde, genellikle birbirinin aynı olmaz.

Bir misalle açalım:

Bir cümlede  هُدًى  lafzı nekre olarak zikredilip, devamında marife olarak  الْهُدَى  şekliyle zikredilirse,  الْهُدَى  marifesi  هُدًى  manasındadır. Bu durumda şu kaide işletilir: Bir nekre marife olarak mükerreren zikredilirse, o marife, o nekrenin aynı olur.

Eğer nekre olan  هُدًى  lafzı, her defasında  هُدًى  şekliyle nekre olarak zikredilirse, bu durumda, genelde manası aynı olmaz. Bu durumda da şu kaide işletilir: Fakat o nekre, nekre olarak zikredildigi takdirde, alelekser birbirinin aynı olamaz.

Üstad Hazretleri bu usul kuralını çalıştırarak, tekrar eden  هُدًى lafzına iki farklı mana veriyor ve şöyle diyor:

— Bu kaideye göre, nekre olarak tekerrür eden  هُدًى  evvelki  هُدًى nin aynı değildir. Ancak evvelki  هُدًى  masdardır; ikincisi hâsıl-ı bilmasdardır ve birincisinin semeresi hükmünde mahsus ve sabit bir sıfattır.

Herhâlde mesele anlaşılmıştır. Dua eder dua bekleriz.

Yazar: Sinan Yılmaz