23. Niyetin, seyyiatı hasenata ve hasenatı seyyiata tahvil etmesi
Soru: Üstad Hazretleri niyet hakkında, “Niyette öyle bir hâsiyet vardır ki seyyiatı hasenata ve hasenatı seyyiata tahvil eder.” diyor. Seyyiatın hasenata ve hasenatın seyyiata dönmesi nasıl olur?
El-cevap: İlk önce “seyyiatın hasenata dönmesi” üzerine konuşalım:
Mesela içki içmek bir seyyiattır ve haramdır. Ancak kişi susuzluktan ölmek ile karşı karşıya kalırsa içki içebilir. Hatta içki içmesi ve hayatını koruması ona vacip olur. İşte bu durumda, kişi hayatını korumaya niyet ettiğinden dolayı içki içmek ona bir günah olmamış ve seyyiat hasenata dönmüş olur.
Yine mesela domuz eti yemek haramdır. Ancak kişi açlıktan ölmekle karşı karşıya kalırsa domuz eti yiyebilir. Hatta yemesi ona vacip olur. İşte bu durumda, kişi hayatını korumaya niyet ettiği için domuz eti yemek ona bir günah olmamış ve seyyiat hasenata dönmüş olur.
Yine yalan söylemek haramdır. Ancak kişi savaşta esir düşüp yalan söylese ve bununla da düşmanı yanıltmak ve Müslümanları korumayı kastetse, yalan söylemek ona günah olmaz. Bu durumda da seyyiat hasenata dönmüş olur.
Yine bir kimsenin “Allah yoktur.” demesi küfürdür ve büyük bir günahtır. Ancak kişi ölümle tehdit edilse ve ona, “Allah’ı inkâr etmezsen seni öldüreceğiz.” denilse, o da -imanını muhafaza ederek- sadece ölümden kurtulmak için Allah’ı inkâr etse, bu inkârı ona zarar vermez. Niyeti onu küfürden korur.
Görüldüğü gibi, halis niyet günahı bazen mübaha bazen de hasenata çeviriyor.
Şimdi de “hasenatın seyyiata dönmesi” üzerine konuşalım:
Mesela cihad büyük bir ibadettir. Ancak kişi, kendisi hakkında “Ne kadar cesur!” denilmesi için cihad etse, cihadın sevabı bu kişi hakkında günaha çevrilir; hasenat iken seyyiat olur.
Yine ilim tahsil etmek büyük bir ibadettir. Ancak kişi, kendisi hakkında “Ne kadar âlim!” denilmesi için ilim tahsil etse, ilim tahsilinin sevabı bu kişi hakkında günaha çevrilir.
Yine sadaka vermek büyük bir ibadettir. Ancak kişi, kendisi hakkında “Ne kadar cömert!” denilmesi için sadaka verse, sadakanın sevabı bu kişi hakkında günaha çevrilir.
Örnekleri sizler çoğaltabilirsiniz. İşin özü şu: Riya ve gösteriş gibi bir niyet ibadeti günaha çeviriyor; çünkü bunda şirk-i hafi oluyor. Halis bir niyet ise günahı sevaba ya da mübaha çeviriyor; çünkü günah işleyen kişi o günahı lezzetlenmek için değil, başka bir maksat için işliyor. Bu da onu günah olmaktan çıkarıyor.
Yazar: Sinan Yılmaz