30. Meleklerin hayr-ı mahz, şeytanların ise şerr-i mahz olarak yaratılması

Soru: “Cenab-ı Hak hayr-ı mahz olarak melâikeyi yaratmıştır, şerr-i mahz olarak da şeytanı yaratmıştır.” cümlesini izah eder misiniz?

El-cevap: “Mahz” kelimesi “katışıksız, saf, som, öz, büsbütün, halis” manalarına gelir. Yine saf olup içine hiçbir şey katılmamış süte “mahz” denir. İçine zerre miskal başka bir şey katılsa “mahz” olma özelliğini kaybeder.

Meleklerin hayr-ı mahz olarak yaratılması, onlardan zerre miskal bir şerrin sudur etmemesidir. Melekler asla Allah’a isyan etmezler ve vazifelerinden geri durmazlar. Bu mana Kur’an’da şöyle zikredilir:

عَلَيْهَا مَلاَئِكَةٌ غِلاَظٌ شِدَادٌ لاَ يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ

Cehennemde öfkeli ve çok şiddetli melekler vardır. Onlar Allah’ın kendilerine emrettiği şeylere isyan etmezler ve kendilerine emredilen şeyleri yaparlar. (Tahrim 6)

Bu ayetin açık beyanıyla, melekler isyandan ve Allah’a karşı gelmekten mahfuzdurlar. Tabiatlarında isyan yoktur ve Allahu Teâlâ onlara böyle bir irade vermemiştir.

Melekler sadece bir vazife için yaratılmış ve vazifelerinde istihdam edilmişlerdir. Vazifeleri de hep hayır olduğundan, “Melekler hayr-ı mahz olarak yaratılmıştır.” denilebilir. Yani fıtratlarında şerre karşı bir meyil yok ve iradeleri olmadığından şer işleyemezler. Hayr-ı mahzın tecessüm etmiş hâlleridir.

Şeytana gelince, onun fıtratı bozulmuş ve fıtratında hayra karşı hiçbir bir meyil kalmamıştır. Şeytan en küçük bir hayrı istemez; kendisinden zerre miskal bir hayır sudur etmez. Âdeta şerle beslenir ve şerle mutlu olur. Şerr-i mahz kavramı tecessüm etse şeytan olur.

Üstadımız, şeytanın bu hâlini “şerr-i mahz olarak da şeytanı yaratmıştır.” ifadesiyle beyan buyurmuş.

Meseleyi biraz daha açalım:

İnsanlardan hem şer hem de hayır sudur eder. Bu sebeple, insanlar ne hayr-ı mahz ne de şerr-i mahz olarak yaratılmıştır. “Mahz” olabilmek için, ondan başka bir şeyin sudur etmemesi gerekir. İnsandan ise hem hayır hem de şer sudur etmektedir.

Yine hayvanlardan hem hayır hem de şer sudur eder. Mesela yırtıcı hayvanların helal rızıkları ölmüş hayvanlardır. Ama bazen hadlerini aşarlar ve bir ceylana saldırırlar.

Demek, hayvanlardan da hem hayır hem şer sudur edebiliyor. Bu cihetle, hayvanlar da ne hayr-ı mahz ne de şerr-i mahz olarak yaratılmıştır. (Tabii her şeyin netice itibarıyla güzel olduğu hakikatini de atlamayalım. Bizim burada odak noktamız fiilin kendisi olup neticesi olmadığından bu misalleri veriyoruz.)

Melekler ve şeytanlar ise -insanlardan ve hayvanattan farklı olarak- mahz üzerine yaratılmıştır. Melekler hayr-ı mahz, şeytanlar da şerr-i mahz üzerine. Meleklerden hayırdan başka bir şey sudur etmez; şeytandan da şerden başka bir şey sudur etmez…

Herhâlde mesele anlaşılmıştır. Allah’a emanet olun.

Yazar: Sinan Yılmaz