9. Cüz ve cüzî ile küll ve küllî kavramlarının manası nedir?

Soru: Cüz ve cüzî ile küll ve küllî kavramlarının manası nedir ve aralarında nasıl bir fark vardır?

El-cevap: Küll: Parçalardan oluşan bütündür. Cüz ise küllü oluşturan parçalardır.

– Mesela ben bir küll’üm. Elim, kolum, ayağım ve diğer azalarım ise cüzdür.

– Yine bir ağaç bir külldür. Ağacın yaprağı, çiçeği ve meyvesi ise cüzdür.

– Bir fil külldür. Filin hortumu, ayakları, kulakları ve diğer azaları cüzdür.

– Yeryüzünün tamamını bir küll olarak düşünsek; dağlar, denizler, ovalar, ormanlar ve hakeza o küll’ün cüzleri olurlar.

– Güneş sistemimizi bir küll olarak düşünsek, her bir gezegen o küll’ün bir cüzüdür.

Peki, küllî nedir?

Küllî: Küll hükmündeki varlıklardan oluşan bütündür.

– Mesela ben küll isem insan kavramı küllîdir.

– Yine bir at küll ise hayvan kavramı küllîdir.

– Bir çiçek küll ise nebatat kavramı küllîdir.

Küllînin hariçte vücudu yoktur. Bu bir şahs-ı manevinin, bir nevin ve bir cinsin ismidir. Zihinlerde teşekkül eden bir mana olup bir vücudu yoktur. Bazı şeyler vardır ki bunların vücudu olmamakla birlikte, yokluklarına da hükmedilemez. Mesela sağ, sol, alt, üst gibi kavramlar bu tip kavramlardandır. Bunların bir vücudu yoktur lakin yokluklarına da hükmedilemez. Yani ne vardır ne de yoktur. Bunlara emr-i nisbî, emr-i itibarî ya da emr-i izafî denilir. İşte küllî kavramı da bir emr-i nisbîdir. Küll hükmündeki varlıkların şahs-ı manevisini temsil eder. Bir neve veya cinse işaret eder.

Küll, cüz ve küllî kavramlarının manasını öğrendik. Peki, cüzî nedir?

Cüzî: Küllîyi oluşturan fertlerdir. Mesela insan nevi küllî, bir insan ise onun cüzîsi olur.

Biraz evvel insana küll demiştik, şimdi cüzî dedik. Bu, insanın nispetine göredir.

– İnsanın azalarına cüz nazarıyla bakılırsa, insana küll nazarıyla bakılır.

– Eğer insan nevine küllî nazarıyla bakılırsa, bu sefer insana cüzî nazarıyla bakılır.

– Yine bir ağaca meyvesi, yaprağı ve çiçeği nazara alınarak bakılırsa ağaç küll; çiçek, meyve ve yaprakları cüz olur.

– Eğer ağaç nevi nazara alınsa, bu durumda, ağaç nevi küllî; ağacın kendisi ise cüzî olur.

Demek, bir varlık bir cihetten küll, diğer bir cihetten cüzî olabilir.

Bir daha bilgiyi tekrar edelim:

Parçalardan oluşan ferde “küll” denir. Onu oluşturan parçalara “cüz” denir. Küll’lerin oluşturduğu şahs-ı maneviyeye ve neve “küllî” denir. O neve ait her bir ferde de cüzî denir.

Yazar: Sinan Yılmaz