73. İbda, inşa, ibda-yı mutlak ve ibda-yı nisbi kavramlarının manasını açıklar mısınız?

Soru: İbda, inşa, ibda-yı mutlak ve ibda-yı nisbi kavramlarının manasını açıklar mısınız?

Elcevab: İbda hiçten ve yoktan icattır. Eşyayı bütün maddesiyle birlikte yoktan icat edip ona hususi bir vücud vermektir.

İnşa ise eşyanın, mevcut olan maddelerden ve unsurlardan toplanmak suretiyle icat edilmesidir.

İki türlü ibda vardır:

1. İbda-yı mutlak veya diğer adıyla ibda-yı mahz ve külli.

2. İbda-yı cüz’i veya diğer adıyla ibda-yı nisbi.

Kâinatın ve içindeki maddelerin -kâinatın yaratılışı hengâmında- yoktan yaratılışları ibda-yı mutlaktır. Daha açık bir ifadeyle:

İbda-yı mutlak: Misal ve numune yokken, örneksiz, misalsiz ve yoktan icattır. Her nevin ilk ferdinin yaratılması ibda-yı mutlaktır. İbda-yı mutlak sadece o vakte münhasır olup şu anda tecelli etmemektedir. Şu anda tecelli eden ibda-yı nisbidir.

İbda-yı nisbi: Yaratılan her varlığın şeklinin, nakşının, suretinin ve diğer özelliklerinin yoktan yaratılması ve hiçbir şeye benzememesidir. İbda-yı nisbi, inşa hakikatine dayanarak her vakit tecelli etmektedir.

Bir misalle bu üç hakikati kavramaya çalışalım:

Süleymaniye Camii’ni oluşturan taşların yoktan icat edildiğini farz edelim… Bu taşlar bir araya getirilmiş ve Süleymaniye Camii inşa edilmiş olsun. Bu öyle bir cami ki başka hiçbir camiye benzemiyor; planı farklı, nakışları farklı, şekli farklı ve daha birçok şeyi farklı.

Bu misalde, Süleymaniye Camii’ni oluşturan taşların yoktan ve hiçten icatları ibda-yı mutlaktır.

Yaratılan taşların bir araya getirilmesi ve bu şekilde caminin yapılması inşadır.

Caminin planının, nakışlarının ve şeklinin başka bir camiye benzememesi ise ibda-yı nisbidir.

Şu kâinatta ibda-yı nisbi her vakit inşa hakikatine dayanarak tecelli etmekte ve yaratılan hiçbir varlık başka bir varlığa benzememektedir. Bu da Allah’ın varlığına en büyük bir delildir.

Yazar: Sinan Yılmaz