71. Haşir ve neşir ne demektir?

Soru: Haşir ve neşir kelimeleri Risale-i Nurlarda sıklıkla geçiyor. Bu kelimelerin tam manası nedir?

Elcevab: Haşir: Bir topluluğu bulunduğu yerden zor kullanarak çıkarıp bir meydanda toplamak demektir. Bu, kelimenin lügat manasıdır.

Yine lügat manası şöyle izah edilmiştir:

Haşir: Bir topluluğu yerleşik oldukları yerden çıkarıp savaşa veya başka sıkıntılı bir yere götürmektir. Nitekim şöyle rivayet edilmiştir: اَلنِّسَاءُ لاَ يُحْشَرُ “Kadınlar haşredilmez.” Yani savaşa çıkarılmaz.

Ayrıca haşir kelimesi yalnızca topluluk hakkında kullanılır.

Istılah manası ise: Kıyametten sonra yeniden diriltilen varlıkların hesaba çekilmek üzere bir meydana sevk edilip toplanmasıdır.

Âlimler “haşir” lafzını farklı şekillerde izah etmişlerdir. Bir kısmını nakledelim:

— Haşir toplamak ve sevk etmektir. “Halkı haşretti” ifadesinden kasıt, onların toplanıp mahşere sevk edilmesidir.

— Haşir, insanların kıyamet günü Allah’ın huzurunda hesaba çekilmeleri için toplanmalarıdır.

— Haşir, insanların haklarında hüküm verilmesi için mahşer yerine sevk edilmeleridir.

— Haşir, insanların ve cinlerin bu dünyada yaptıklarından dolayı sorguya çekilmeleri ve kimin cennete kimin cehenneme gideceğine hükmedilmesi için mahşere sürülmeleridir.

— Çürümüş, parçalanmış, toprağın içine karışmış, denizin derinliklerinde ya da hava boşluklarında zerrelere dönüşmüş insan bedeninin bir araya getirilip Allah Teâlâ tarafından diriltildikten sonra hesaba çekilmesi için mahşer yerine sürülmesidir.

Bütün bu izahlar birbirine yakın olup aynı manaya işaret etmektedir.

Biraz da neşir üzerine konuşalım:

Neşr: Yaymak ve dağıtmak manasındadır. Bu, kelimenin lügat karşılığıdır. Istılah manası ise “yeniden diriliş” demektir.

Ebû Mansur el-Mâtürîdî “el-Fıkhu’l-Ekber” şerhinde şöyle der:

— Allah Teâlâ öldükten sonra çürüyen bedenlere hayat verecek ve onları yeniden var edecektir. Ölüleri mezarlarından, vahşi hayvanların, balıkların ve kuşların karınlarından çıkaracaktır. Özgün parçalarını bir araya getirerek onlara ruhlarını iade edecektir. Buna neşir denir. Sonra onlar bekleme yerine sevk edilir ki buna da haşir denir.

Herhâlde bu tarifle, haşir ile neşir arasındaki fark açıklığa kavuşmuştur.

Söz buraya kadar gelmişken birkaç kelam da “ba’s” üzerine edelim:

Ba’s: Ölülerin çürümesinden sonra toprak ve havaya karışmış özgün parçalarının bir araya getirilmesi ve kabirlerinden çıkarılmasıdır.

Tercih edilen görüşe göre, ba’s ve haşir lafızları -birbirine yakın manaları olmakla birlikte- farklı manaları ihtiva etmektedir. Çünkü ba’s lügatta: Salıvermek ve ipini çözmek manasında da kullanılır. Ama haşir kelimesi -yukarıda da bahsettiğimiz gibi- sadece bir araya toplayıp belli bir yere doğru sevk etme manasındadır.

Yazar: Sinan Yılmaz