19. Elhasıl: İsraf kanaatsizliği intac eder. Kanaatsizlik ise çalışmanın şevkini kırar…

İktisat Risalesi’nin mütalaasına kaldığımız yerden devam ediyoruz:

“Elhasıl: İsraf kanaatsizliği intac eder. Kanaatsizlik ise çalışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar; hayatından şekva kapısını açar, mütemadiyen şekva ettirir. (Haşiye) Hem ihlası kırar, riya kapısını açar. Hem izzetini kırar, dilencilik yolunu gösterir.

İktisat ise kanaati intac eder.  عَزَّ مَنْ قَنَعَ ذَلَّ مَنْ طَمَعَ  hadisinin sırrıyla, kanaat izzeti intac eder. Hem sa’ye ve çalışmaya teşci eder. Şevkini ziyadeleştirir, çalıştırır.”

Haşiye: Evet, hangi müsrif ile görüşsen şekvalar işiteceksin. Ne kadar zengin olsa da yine dili şekva edecektir. En fakir fakat kanaatkâr bir adamla görüşsen şükür işiteceksin.

(İntac: Netice verme / Şekva: Şikâyet / Sa’y: Çalışma / Teşci: Cesaretlendirme, teşvik etme)

(Hadisin manası: Kanaat eden aziz olur; aç gözlülük eden zelil olur.)

Üstad Hazretlerinin mezkûr tespitlerini önceki derste okumuş ve tablomuzda görmüştük. Burada kısa bir icmal yapmış. Mezkûr maddeleri önceki derste mütalaa ettiyseniz burada kısa bir tefekkürle geçebilirsiniz.

Metne devam edelim:

“Çünkü mesela bir gün çalıştı. Akşamda aldığı cüz’î bir ücrete kanaat sırrıyla, ikinci gün yine çalışır. Müsrif ise kanaat etmediği için ikinci gün daha çalışmaz. Çalışsa da şevksiz çalışır.”

Üstad Hazretlerinin mezkûr tespiti bu zamanın insanında tam gözüküyor. Müsrif kişi maaşlı bir işe sabredemeyip ücreti az buluyor. Bir ay bir yerde çalışsa ikinci ay işten çıkıyor. Hepsinin gönlünde youtuber olma sevdası ve kolay yoldan para kazanma arzusu var.

Ehl-i kanaat ise hayatını güzelce ve rahatla yaşıyor. Girdiği işten emekli olup çıkıyor. Kendisine zulmedilmemesi şartıyla hayatından ve işinden şikâyet etmiyor.

Bundan da anlaşılıyor ki bu asrın insanına kanaatin dersini vermek ve israfın zararlarını öğretmek lazım. Bu dersler sadece medreselerde değil, okullarda okutulmalı ve gençlerimiz bu terbiye ile yetiştirilmeli.

“Hem iktisattan gelen kanaat; şükür kapısını açar, şekva kapısını kapatır. Hayatında daima şâkir olur. Hem kanaat vasıtasıyla insanlardan istiğna etmek cihetinde teveccühlerini aramaz. İhlas kapısı açılır, riya kapısı kapanır.”

(Şâkir: Şükreden)

Bu maddeleri önceki derste okumuştuk. Üstadımız herhâlde tekit maksadıyla aynı manayı tekrar ediyor. Metin açık olduğundan izahına gerek duymuyor, meselenin tefekkürünü sizlere havale ediyoruz.

“İktisatsızlık ve israfın dehşetli zararlarını geniş bir dairede müşahede ettim. Şöyle ki: Ben dokuz sene evvel mübarek bir şehre geldim. Kış münasebetiyle o şehrin menabi-i servetini göremedim. -Allah rahmet etsin- oranın müftüsü birkaç defa bana dedi: “Ahalimiz fakirdir.”

Bu söz benim rikkatime dokundu. Beş altı sene sonraya kadar daima o şehir ahalisine acıyordum. Sekiz sene sonra yazın yine o şehre geldim. Bağlarına baktım. Merhum Müftünün sözü hatırıma geldi. Fesübhanallah dedim, bu bağların mahsulatı şehrin hâcetinin pek fevkindedir. Bu şehir ahalisi pek çok zengin olmak lazım gelir. Hayret ettim. Beni aldatmayan ve hakikatlerin derkinde bir rehberim olan bir hatıra-i hakikatle anladım: İktisatsızlık ve israf yüzünden bereket kalkmış ki o kadar menabi-i servetle beraber o merhum Müftü “Ahalimiz fakirdir.” diyordu.”

(Menabi-i servet: Zenginlik kaynakları / Rikkat: Acıma / Fevkinde: Üstünde)

(Not: Bahsi geçen şehir Isparta’dır.)

Bu metni altın ile yazsak ve evlerimizin duvarına assak elhak layıktır. Üstad Hazretleri mezkûr beyanıyla fakrımızın ve yoksulluğumuzun sebebini beyan etti. Sebebi: İktisatsızlık ve israf yüzünden bereketin kalkması!..

Eğer kendi kendine şu soruları soran varsa:

— Tarım ülkesi olmamıza rağmen niçin pazar bu kadar pahalı?

— Hayvancılık ülkesi olmamıza rağmen niçin et bu kadar pahalı?

— Bu kadar ürettiğimiz hâlde niçin fakir yaşıyoruz?

— Bu kadar maaşım var, eve bu kadar para giriyor ama yine de fakiriz; birçok ihtiyacımızı karşılayamıyoruz…

Bu ve benzeri sorularımızın cevabını Üstadımız verdi: Çünkü biz müsrifiz. İsrafımız sebebiyle bereket kalkmış. Bu kadar menabi-i servetle beraber fakir düşmüşüz!..

Mezkûr metin açık olduğundan şerhine girişmeyip hâlimizi ortaya koydum. Böyle metinlerin şerhe ihtiyacı yoktur. İhtiyaç olan şey hâlimizi keşfetmek ve ıslah etmektir. Rabbim cümlemizi israftan kurtarsın; bizleri ehl-i iktisat ve ehl-i kanaat kullarından eylesin. Âmin.

Yazar: Sinan Yılmaz