22. Hem insanın bütün hâcât-ı maneviyesine merci olacak çok kitapları tazammun eden…

Bu dersimizde Kur’an’ın tarifinin yirmi ikinci maddesini mütalaa edeceğiz:

Hem insanın bütün hâcât-ı maneviyesine merci olacak çok kitapları tazammun eden tek, cami bir kitab-ı mukaddestir. (İşârâtü’l-İ’caz)

(Cami: Toplayıcı, içine alan)

İnsanın hâcât-ı maneviye olarak:

– İman ve akaid derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an bir kitab-ı iman ve akaiddir.

– Fıkıh derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an bir kitab-ı fıkıhtır.

– Tefsir derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an bir kitab-ı tefsirdir.

– Siyer derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an birçok hadiseyi zikirle bir kitab-ı siyerdir.

– İnsanın zikir derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an bir kitab-ı zikirdir.

– Kalp derslerine ihtiyacı vardır. Kur’an bir kitab-ı tasavvuftur.

Bunlar gibi, insanın hâcât-ı maneviyesine merci olacak yani manevi ihtiyaçlarını karşılayacak daha birçok derse ihtiyacı vardır ki Kur’an bütün bu dersleri ve kitapları içinde cemetmektedir. Dolayısıyla Kur’an bu cihetiyle, çok kitapları tazammun eden tek, cami bir kitab-ı mukaddestir.

Mezkûr cümleye şu mana da dâhildir.

İnsan son derece âcizdir. Dayanacağı ve tevekkül edeceği bir zata her vakit manen muhtaçtır. Kur’an’daki tevekkül ayetlerini toplasak karşımıza bir tevekkül kitabı çıkar. Kur’an bu cihetiyle bir kitab-ı tevekküldür.

Yine insan son derece fakirdir. Her vakit yokluktan ve insanlara karşı dilenci olmaktan korkar. İhtiyacını karşılayacak bir zata dayanmak ister. Kur’an ise mahlukatın rızkının Allah’ın uhdesinde olduğunu söyler. Bu manadaki ayetleri toplasak karşımıza rızka karşı bir tevekkül kitabı çıkar. Bu kitap da insanı manevi çok yüklerden kurtarır.

Acz ve fakr gibi, insanın birçok manevi dertleri vardır. Mesela:

– Düşmanlarından emin olmak ister.

– Ecelin pençesinden kurtulmak ister.

– Sevdiklerini ademe yollamamak ister.

– Kabrin karanlığından ve kimsesizliğinden kurtulmak ister.

– Fâni hayatını baki kılmak ister.

Ve daha bunlar gibi pek çok şey ister ve pek çok şeye manen muhtaçtır. Kur’an insanın bütün hâcât-ı maneviyesine merci olacak ve bütün dertlerine derman olacak dersleri içerir. İlgili dersler toplansa her biri bir kitap olur. Bu cihetle de Kur’an çok kitapları tazammun eden tek, cami bir kitab-ı mukaddestir.

Yine insan güzel ahlaka muhtaçtır. Manen terakkisi bir cihetle bu ahlaka bağlıdır. Güzel ahlak için de birçok sıfata sahip olması gerekir. Mesela takvaya ihtiyacı vardır. Takva olmadan terakki olmaz. Kur’an takvanın manasını, çeşitlerini ve takvaya ulaşmanın yollarını insana göstermekle bir kitab-ı takvadır.

Yine insanın zühde ihtiyacı vardır. Dünya sevgisinden kurtulmaya ve dünyayı kalbinden çıkarmaya manen muhtaçtır. Kur’an zühdü tarif edip yollarını göstermekle bir kitab-ı zühttür.

İnsanın güzel ahlak sahibi olabilmesi için daha birçok evsafı taşıması gerekir ki bunlar hep insan için manevi birer ihtiyaçtır. Kur’an insanın bu gibi manevi ihtiyaçlarını da karşılamakta ve bununla çok kitapları tazammun eden tek, cami bir kitab-ı mukaddes olmaktadır.

Bu dersimizde şu cümlenin mütalaasını yaptık:

Hem insanın bütün hâcât-ı maneviyesine merci olacak çok kitapları tazammun eden tek, cami bir kitab-ı mukaddestir. (İşârâtü’l-İ’caz)

Yazar: Sinan Yılmaz