5. Faiz kaça ayrılır?

Faiz iki çeşittir:

1. Borçlanmadan doğan faiz: Faizin bu çeşidi malumunuzdur. Bilhassa bankalar aracılığı ile bu faiz çeşidi işletilmektedir.

2. Alışverişten doğan faiz: Bu da ikiye ayrılır:

A. Ribe’l-fadl: Ölçüye ve tartıya tabi olan bir cins eşyanın, kendi cinsi ile peşin olarak ziyadesiyle satılmasıdır. 10 gram antika altının, 50 gram altın mukabilinde veya 1 kg iyi buğdayın, 2 kg kötü buğday ile peşin olarak değiştirilmesidir.

Ribe’l-fadldan kurtulmak için cinslerin biri kısmen veya tamamen değiştirilir. Yani 10 gram antika altın, 30 gram altın ve 100 gram gümüş mukabilinde veya sadece 500 gram gümüş mukabilinde; 1 kg buğdayı da yarım kilo buğday ve 1 kg pirinç mukabilinde değiştirmek gibi.

O hâlde cinsler aynı olduğunda faize girilmemesi için üç şart aranır:

1. İkisi de peşin olmalı.

2. Aynı anda kabzedilmeli.

3. Birbirine denk olmalı.

2. Ribe’n-nesîe: Cinsleri bir olsun olmasın, tartılan ve ölçülen bir malı veresiye olarak değiştirmektir.

10 gram altın, 10 gram altın mukabilinde veresiye olarak satılamaz. 1 kg buğday, harman zamanındaki 1 kg buğday mukabilinde satılamaz. Şu kadar kilo demir, şu kadar bakıra mukabil veresiye satılamaz.

O hâlde cinsleri farklı olanlarda faizin illeti geciktirmedir. Bu esastan nakit paralar müstesnadır. Nakit paralar karşılığında, nakit cinsinden olmayan tartılan ve ölçülen şeyler hem peşin hem de veresiye olarak satılabilir.

Demek, ribe’n-nesîeden kurtulmak için iki şart aranır:

1. Peşin olmalı.

2. Aynı anda kabzedilmeli.

(Ömer Nasuhi Bilmen, 451, Madde 90-95)

Yazar: Sinan Yılmaz